کاوە نادر قادر
کوشتنی حەسەن نەسروڵڵا، ئەمینداری گشتیی حیزبوڵڵای لوبنان،ڕووداوێکی سەرەکییە لەگۆڕەپانی سیاسی لوبنان وناوچەکەدا. جگە لەوەش ئەم تیرۆرە دەتوانێت کاریگەری ناڕاستەوخۆی هەبێت لەسەر چالاکییەکانی بزووتنەوەی نیشتمانی کوردستان کە لەچوارچێوەی ململانێی جیۆپۆلەتیکی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا هەڵاوسانی گرنگ بەخۆیەوە دەبینێت. هەرچەندە نەسروڵڵا یاریزانێکی سەرەکیی ناو ململانێی کوردستان نەبوو، بەڵام پەیوەندی نزیکی لەگەڵ ئێران وسیاسەتە ناوچەییەکانی کاردانەوەی لەسەر ئەو پرسە هەبوو.
پەیوەندییەکانی نێوان نەسروڵڵا وپرسی کوردستان
حەسەن نەسروڵڵا پەیوەندییەکی نزیکی بە ئێرانەوە هەبوو کە هاوپەیمانی سەرەکییان بوو، کە ڕۆڵی ناوەندی لەمەلەفی کوردستاندا هەبوو، چ لە(ئێران، عێراق، یان سوریا). ئێران کار بۆ سنووردارکردنی داخوازییەکانی کوردستانیان بۆ سەربەخۆیی یان فیدرالیزم لەو وڵاتانەدا دەکات. بەم شێوەیە سیاسەتەکانی نەسروڵڵا ڕاستەوخۆ کەوتە ژێر کاریگەری هەڵوێستی ئێران بەرامبەر بە کوردستانیان، بەو پێیەی پاڵپشتی هاوپەیمانە ناوچەییەکانی وەک بەشار ئەسەد وحەیدەر عەبادی دەکرد لەدژی هەر جوڵەیەکی شۆڕشگێڕانی کوردستان بەرەو سەربەخۆیی، وەک ئەوەی لەڕیفراندۆمی باشووری کوردستانی لە ساڵی ٢٠١٧ و… شۆڕشی ژنان ژیان ئازادی دژ بە قەسەدە لە هێڕشی خێلە عارەبەکانی سوری لە رەقە.
لەهەمان کاتدا نەسروڵڵا دوژمنایەتی ڕاستەوخۆی لەگەڵ بزووتنەوەی نیشتیمانی کوردستان نەبوو، بەڵکو لەڕوانگەی “میحوەری بەرخۆدان” بەڕێبەرایەتی ئێران مامەڵەی لەگەڵ ئەو پرسە کرد. لێرەوە دەکرێ بڵێین کوشتنی نەسروڵڵا ڕەنگە بۆشایی لە سیاسەتی ئێران لە ناوچەکەدا بەجێبهێڵێت کە ڕەنگە ببێتە هۆی ڕێکخستنەوەی ئەولەویەتەکانی ئێران بەرامبەر بە پرسی کوردستان.
کاریگەری کوشتنی نەسروڵڵا لەسەر هەڵوێست بەرامبەر بە کورد
تیرۆرکردنی نەسروڵڵا گورزێکی بەهێزە لەئێران وهاوپەیمانەکانی. لەبەرئەوەی ئەو یەکێک بوو لەو ڕووە سەرەکیانەی کە هەژموونگەرایی ئێرانی لە ناوچەکەدا بەرجەستە دەکات، ڕەنگە ڕۆیشتنی ئەو ستراتیژەکانی ئێران لەزۆرێک لەفایلەکاندا بە مەلەفی کوردستانیشەوە لە [قاڵب بداتەوە. ئێران بزووتنەوەی نەتەوەیی کوردستان بە هەڕەشە بۆ سەر یەکپارچەیی خاکی و ئاسایشی نەتەوەیی خۆی دەزانێت، بەتایبەتی لەگەڵ بوونی گرووپە چەکدارە کوردییەکان لە ناوچەی کوردستان. ڕەنگە ئێران دوای تیرۆرکردنی نەسروڵڵا هەوڵی ئەوە بدات هەڵوێستی توندتر و نەرمتر لە مامەڵەکردن لەگەڵ کوردانییەکان بگرێتەبەر بۆ پاراستنی هاوسەنگی هێز لە ناوچەکەدا.
هاوکاری نێوان بەشار ئەسەد و هەسەدە
بەسەرنجدان بەیەکتربڕینی بەرژەوەندییەکانی نێوان ئەو دوو لایەنە، ئێران پشتیوانی لەڕژێمی بەشار ئەسەد دەکات، ئەمەش وایکردووە کە حیزبوڵڵا لەبەرامبەر هەر ئاستەنگێکدا کە ڕووبەڕووی دەبێتەوە، پشتیوانی خۆی پێشکەش بە ئەسەد بکات. هەر لەبەر ئەم هۆکارە، لەزۆربەی ئەو ململانێیانەی کە ڕژێمی سوریا لەگەڵ هێزەکانی سوریای دیموکرات (هەسەدە) شەڕی کرد، هەسەدە هەمیشە لەلای ئەو ڕژێمە بوو، پاڵپشتی بۆ چەکدارانی لایەنگری ئەسەد دەکردو یارمەتی بەهێزکردنی پێگەی خۆی دەدا.
ڕیفراندۆمی کوردستانی عێراق لەساڵی ٢٠١٧ وهەڵوێستی حزبوڵڵا
نەسروڵڵا لە ساڵی ٢٠١٧ هەڵوێستی دژایەتی ڕیفراندۆمی سەربەخۆیی کوردستانی عێراقی گرتەبەر و شانبەشانی حەیدەر عەبادی سەرۆکوەزیرانی عێراق وەستابوو. ئەمەش گوزارشتە لە کاریگەرییە گەورەکەی ئێران لەسەر هەڵوێستەکانی، بەو پێیەی تاران ڕیفراندۆمی وەک هەڕەشەیەک بۆ سەر یەکگرتوویی ناوچەکەی خۆی دەبینی. دوای تیرۆرکردنی نەسروڵڵا ڕەنگە کورد لەعێراق بگەڕێنێتەوە.
شۆڕشی ژنان، ژیان و ئازادی، و حزبوڵای لوبنان
“شۆڕشی ژن، ژیان وئازادی” کە لەناوەڕاستی ئەیلوولی 2022 لە ڕۆژهەڵاتی کوردستان وزۆرێک لەناوچەکانی ئێران سەریهەڵدا، شایەتی تەحەددای گەورەتر بوو لەوەی کە بزووتنەوە ناڕەزایەتییەکانی پێشوو ڕووبەڕووی بووەوە. بۆ سەرکوتکردنی ئەم ڕاپەڕینە، دەسەڵاتدارانی ئێران پەنایان بۆ میلیشیاکانیان برد، هێزێکی تایبەتیان لێ پێکهێنا بۆ سەرکوتکردنی خۆپیشاندەران ویاخیبووان ئەم هێزە سەرکوتکەرانە بەسەر شارە ڕاپەڕینەکاندا دابەشکران. شایانی باسە ئەم میلیشیایانە کە هیچ پەیوەندی وخزمایەتی وپەیوەندییەکیان بە پێکهاتە ناوخۆییەکانەوە نەبووە، پەیوەندییان بە دانیشتوانی ئەو ناوچانەوە هەبووە، بۆیە درێغییان نەکردووە لەبەکارهێنانی هێزی زیادەڕۆیی دژی خۆپیشاندەران. چونکە ئەوان درێغییان نەدەکرد لەجێبەجێکردنی فەرمانەکانی سەرکوتکردن بەشێوەیەکی دڕندانە، وبەشدارییان لەتاوانەکانی ڕژێمی ئێران لەدژی ڕاپەڕینەکان کرد لەنێو ئەم هێزانەی کە بە شێوەیەکی کاریگەر بەشدارییان لەئۆپەراسیۆنەکانی سەرکوتکردندا کرد، هەندێک چەکداری حزبوڵای لوبنان بوون.
ئەم تێکۆشەرانە درێغییان نەکرد لەیارمەتیدانی ڕێژیمی ئێران بۆ دڵخۆشکردنی ڕێبەرانی لەکۆماری ئیسلامیدا، چونکە ڕۆڵێکی کارایان بینی لەکەڵک وەرگرتن لەتوندوتیژی دژ بە خۆپیشاندەران وپشتیوانی ڕێژیم لەهەوڵی چەقاندنی ئەم بزووتنەوەی شۆڕشگێڕانەدا.
ئەنجام:
مسۆگەر نەمانی حەسەن نەسروڵڵا کاردانەوەی گەورەی دەبێت لەسەر ناوچەی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست بەگشتی ولەسەر پرسی کوردستان بەتایبەتی. ڕەنگە نەبوونی ئەو ببێتە هۆی ڕێکخستنەوەی ئەولەویەتەکانی سیاسەتی ئێران وتورکیا بەرامبەر بە کورد. لەلایەکی تریشەوە ئەم ڕێکخستنەوەیە ڕەنگە دەرفەتێک بۆ کورد پێکبهێنێت کە لەژێر ڕۆشنایی گۆڕانکارییە نوێیەکاندا پێگەی سیاسی وسەربازی خۆی بەهێزتر بکات. ئەگەر ئەم ساتەوەختە بە شێوەیەکی ستراتیژی بەکاربهێنرێت.
ئەم وتارە راو و بۆچوونی نووسەر خۆیەتی
