سەرتیپ جەوهەر
دوای زیاتر لە ٣٢ساڵ حوكمڕانیی لەم هەرێمە، لەبری خەونی گەیشتن بە سەربەخۆیی، یان لانیكەم دابینكردنی ژیانێكی كەرامەتمەندانە، ئێستا هەموو دوعا دەكەین ئەم هەرێمە دوو لەت نەبێت.
پێكهێنانی كابینەی ئەمجارەی حكومەت جیاواز لەوانی دیكە، لەبەردەم دووڕیانێكی سەختە. پارتی و یەكێتیی تەنها ماونەتەوەو هەریەكەیان جگە لەبەرژەوەندی حزبیی، لەژێر سێبەری ئەجێندای ئیقلیمیشن. گرفتەكە تەنها ئەوەنییە كابینەی نوێ درەنگ دروستدەبێت، بەڵكو دوو ئیدارەیی دیسان هەڕەشەیەكی دیكە دەبێت لەسەر هەرێم. كورد گوتەنی” ماڵ بەخۆی ماڵ نەبوو، میوانیشی هاتەسەر!”. بۆیە دیسان هەورازێكی سەختمان لەپێشەو دەبێ خۆمانی بۆ ئامادە بكەین.
لەدوای شەڕی ناوخۆی كوردستان لەناوەڕاستی نەوەدەكانی رابردوو، لەم هەرێمە قەت حكومەت و ئیدارەیەكی یەكگرتوو نەبووە. پارتی لەئیدارەی هەولێرو دهۆك بەرپرس بووەو (بكەو مەكە)ی ئەم زۆنە بەدەست پارتیەوەبووە، لەسلێمانیش یەكێتیی نیشتیمانیی بەرپرس بووەو بڕیار هەر لای ئەو بووە.
بۆ پێكهێنانی ئەم كابینەیە، پارتی ئامادەنییە هەژموونی خۆی بەسەر حوكمڕانیی لەگەڵ هیچ لایەك بەش بكات كەمن پێموایە ئاسان نییە، یەكێتیش دروشمی گەورەی هەڵگرتووە، بەڵام بەهۆی شێوەی كاركردنی رابردووی لەحكومەت، ئێستا تەحقیقكردنی ئەو دروشمە.
بەپێی هەموو لێكدانەوەیەك، حكومەتی ئەمجارە زۆر دوادەكەوێت، ئەگەر حكومەتیش دروست ببێت ئەوا دوو ئیدارەیی زۆر تۆختر دەبێتەوە، درزی دێگەڵە زۆر فراوانتر دەبێت، بەجۆرێك رەنگە بگەڕێینەوە بۆ چوارگۆشەی یەكەم! ئەم دۆخە نوێیە لێكەوتەی بەرژەوەندی حیزبی و هاوكات خواستی ئیقلیمیە. واتە حكومەتی داهاتوو دوو مودیرو دوو كاربەڕێكەری دەبێت، پەرلەمانیش بۆخۆی بێ ئەرزش بووە لەماوەی ١٥ ساڵی رابردوو، بێگومان لەچوار ساڵی داهاتوو لەجاران خراپتر دەبێت. هەموو ئەوەی باسی دەكەم لێكەوتەی دابەشبوونی حوكمڕانانی هەرێمە بەسەر دوو ئەجێندای ئیقلیمیی و سەرئەنجام ئێستا هەرێم بەكردار هەرێمێكی یەكپارچە نییەو هەر لەتێكی لەژێر هەژموونی وڵاتێكە.
ئەو دوو لەتبوونەی كوردستان جگەلەوەی ریشەكەی لە بەرژەوەندی حیزبی و شەخسیەوە سەرچاوەدەگرێت، لەهەمانكاتدا ریشەی مێژووییشی هەیە. تەماشابكەن لەسەرەتای دروستبوونی دەوڵەتی عیراق دوای پەیمانی سیڤەر، لە ٢٤ی كانونی یەكەمی ١٩٢٢ هەردوو حكومەتی عێراق و بریتانیا لێدوانێكی هاوبەشیان دەركردووە ئامادەن دان بەمافی كورددا بنێن بۆ پێكهێنانی حكومەتی خۆیان، دەڵێن داوا لەكوردە (ناكۆكەكان) دەكەین لەنێوان خۆیان رێككەون لەسەر شێوەو سنوری ئەو حكومەتەی دەیانەوێ، هاوكات نوێنەری خۆیان بنێرنە بەغدا بۆ رێكخستنی پەیوەندی سیاسی و ئابوریی لەگەڵ حكومەتی بریتانیاو عیراق.
بەپێی ئەو بەڵگەنامەیە * ئەوەی ئێستا دەیبینین دووبارەبوونەوەی مێژووە، بەر لەو مێژووەش لە ١٩٢١ دیسان كورد لەنێوان خۆیان رێك نەبوون لەسەر پرسی مانەوە لەچوارچێوەی عێراق یان دەنگدان بە مەلیك فەیسەڵ. لەراپرسیەكەی مەلیك فەیسەڵ لە ٢٣ی ئابی ١٩٢١ هەولێر دەنگی بەمەلیك فەیسەڵ داو سلێمانیش بایكۆتی دەنگدانی كردو لەگەڵ مانەوە لەچوارچێوەی عێراق نەبوون.
ئەو لەتبوونەی كوردستان زیاتر لە ١٠٠ساڵە لەسەر دەستی دەستەبژێرو دەمڕاستی كورد درێژەی هەیە، تەنها لەسەردەمێك بۆ سەردەمێكی دیكە كارەكتەرەكانی گۆڕاون. هەڵبژاردنی ئەمجارە، خاڵی وەرچەرخانی پاشەكشەی زیاتری هەرێمی كوردستان بوو بەرەو خراپتربوون. لەلایەك كۆتایی بەدیموكراسی و ئومیدی چاكبوونی حوكمڕانی هەرێم هێناو لەلایەكی دیكە دەستوەردانی ئیقلیمیی لەچارەنوس و ئایندەی كوردستان گەیاندە ئاستێك چارەكردنی زۆر زەحمەت بووە. لەدوای پێكهاتنی ئەم كابینەیە، ئیتر هەر زۆنە بەتەواوی بۆ حزبێك یەكلایی دەبێتەوە، ئەوەی روودەدات دووبارەبوونەوەی ئەو مێژووەیە كە سەدان ساڵە دووبارەو دووبارەو ئومێدی گەیشتنی كوردستان بەكەناری ئارام كۆتایی هات، دوعا دەكەین خراپتر نەبێت.
* بژاردەیەكی ئەنتۆلۆژی ئارشیڤی كورد لە ئەوروپا ل٤١٩– دارا عەتار
ئەم وتارە راو و بۆچوونی نووسەر خۆیەتی
