ئازا پرێس\ ئاژانسەکان
لە هەوڵێکدا بۆ هەڵمژینی توڕەیی بنیامین ناتانیاهۆ، سەرۆکوەزیرانی ئیسرائیل کە هەست بە سووکایەتیکردن دەکات، جۆ بایدن، سەرۆکی ئەمریکا بڕیاریدا دەستپێشخەری ئاشتەوایی بکات و بەدوای لێکتێگەیشتن لەگەڵیدا بگەڕێت سەبارەت بە هێرشی داهاتووی ئێران.
بەگوێرەی سەرچاوەکانی تەلئەبیب، بایدن لە هەڵوێستی پرەنسیپی خۆی پاشەکشەی نەکردووە کە دژایەتیکردنی هێرشە ستراتیژییە ڕاستەوخۆکانی ئیسرائیلە بۆ سەر ئێران، بەتایبەتی دامەزراوە ئەتۆمییەکان و دامەزراوە نەوتییەکان، بەڵام بەنیازە بە شێوەیەکی شەخسی لەسەر ئەو پرسە بگەنە لێکتێگەیشتن. بەو هیوایەی کە ناتانیاهۆ بڕیارە تاکلایەنەکان وەرنەگرێت کە دەبێتە هۆی ڕاکێشانی ئەمریکا بۆ ئەوەی ببێتە هاوبەش لە شەڕی ئیسرائیل دژی تاران.
بایدن دەیەوێت بە ڕوونی بۆ ناتانیاهۆ بڵێت “قبووڵ ناکرێت واشنتۆن وەڵامی بۆردومانی ئیسرائیل هەبێت، وەڵامێک بۆ وەڵامدانەوە، پاشان وەڵامدانەوە بۆ وەڵامدانەوەو… هتد، ئەم شەڕە خەریکە فۆرمێکی بێمانا و… هیچ سوودێکی لێ نییە، بەڵکو بە پێچەوانەوە”.
ناتانیاهۆ لەڕادەبەدەر توڕەبوو لەو سووکایەتیانەی بەرامبەری لەلایەن سەرۆک بایدنەوە بڵاوکرایەوە، لە کتێبی “وود بێدوارد” و ئەو ڕەخنە جددیانەی لەگەڵیاندا بوون، وەک: “ئەو هیچ ستراتیژێکی نییە” و “ئەو دەچێتە دەرەوە بۆ دۆخێکی بێ سنووری جەنگ، و نازانێت چۆن پلانێک دابڕێژێت بۆ ئەوەی شەڕەکە بوەستێنێت” و “پێم گوت: ئاخ بۆ تۆ پیاو، ئایا ئامانجێکی ڕاستەقینەت نییە بۆ شەڕەکە؟” جدی نییە، کە بەرژەوەندییە شەخسی و حزبییەکانی خۆی لە پێش بەرژەوەندییەکانی وڵاتەکەیدا ئەولەویەت دەدات”.
وەڵام بدەرەوە بۆ وەڵامدانەوە
هەرچەندە ناتانیاهۆ ڕەزامەندی خۆی داوە بۆ ئەوەی وەزیری بەرگری وڵاتەکەی یۆئاڤ گالانت گەشت بکات بۆ واشنتۆن؛ بۆ لێکۆڵینەوە لە وەڵامدانەوەی ئیسرائیل بۆ ئێران، و ڕێکخستنی بە شێوەیەک کە بتوانێت ئێران ناچار نەبێت وەڵامی بداتەوە، ناتانیاهۆ بیروڕای خۆی گۆڕی و سەفەری گالانتی قەدەغە کرد.
ئاماژەی بەوەشکرد، وەڵامی ئیسرائیل بۆ ئێران لە حکومەتی ئیسرائیل یەکلایی دەبێتەوە نەک لە واشنتۆن. لە ڕاستیدا گالانت ڕۆژی چوارشەممە گەشتکردنی لێ قەدەغە کرابوو. پێی گوت کە دەیەوێت بایدن پەیوەندی پێوە بکات و لەگەڵیدا بگەنە لێکتێگەیشتن نەک لەگەڵ گالانت.
لە ژێر ڕۆشنایی ئەم قەیرانەدا، بایدن ئامادەبوو لەگەڵ ناتانیاهۆ ئاشت بێتەوە، و ڕێگری لە هەڵگیرسانی قەیرانی زیاتر لەم هەلومەرجەدا بکات، لە لوتکەی قۆناغی کۆتایی شەڕی هەڵبژاردنەکانی ئەمریکادا.
بەگوێرەی سەرچاوە ئەمریکییەکان لە تەلئەبیب، دوای گفتوگۆی نێوان بایدن و ناتانیاهۆ، گالانت بە ڕەزامەندی ناتانیاهۆ دەگاتە ئەوێ و پلانەکانی هێرشکردنە سەر ئێران لەگەڵ خۆیدا هەڵدەگرێت لەسەر بنەمای نەخشە و لە بەردەم هاوتا ئەمریکییەکەی، لۆید لۆستین و خۆی دادەنێت ژەنەڕاڵ و پسپۆڕان.
بە وتەی ئامۆس هارێل، شرۆڤەکاری کاروباری سەربازی هارەتز، بۆردومانی ئیسرائیل بۆ سەر ئێران لە کۆتاییدا سەرنجی لەسەر شوێنە سەربازییەکان دەبێت، ئەمەش لە هەوڵێکدا بۆ دۆزینەوەی ڕێگەیەکی مامناوەند. لەلایەک وەڵامدانەوەی ئیسرائیل بەدی دێت و لەلایەکی دیکەشەوە تاران تواناکانی هێزی ئاسمانی ئیسرائیل دەزانێت، بەڵام ئەمریکا دەیەوێت دڵنیابێت لەوەی کە هێرشی ئیسرائیل نابێتە هۆی وەڵامدانەوەی ئێرانی تر، و دڵنیابێت لەوەی “بەبێ سووکایەتی و برین” هەڵدەمژرێت.
بەڵام واشنتۆن گومانی ئەوەی هەیە کە ناتانیاهۆ هێشتا پیلانی ڕاکێشانی ئەمریکا بۆ شەڕی ئێران دادەڕێژێت. ئەو لێدانێکی دەوێت کە ئێران وەڵام بداتەوە، بە وەڵامێکی توند و ئەمریکا دەستوەردانی تێدا بکات بۆیە پێی خۆش نییە کە گالانت بانگهێشتی پنتاگۆن بکرێت بۆ ئەوەی بگەنە ڕێککەوتن لەسەر ئەو مانگرتنە.
کەسێکی نزیک لە نەتانیاهۆ دەڵێت، گالنت و ئۆستین بەردەوام بە تەلەفۆن قسە لەگەڵ یەکتر دەکەن، لە سەرەتای شەڕەوە لانی کەم ١٠٠ جار قسەیان لەگەڵ یەکتر کردووە، کەواتە بۆچی پێویستە بانگهێشتی واشنتۆن بکرێت؟ ئایا ئەو شتانە دەڵێن کە ترسیان هەیە نتانیاهۆ بزانێت؟
ئەو سەرچاوانە ئاشکرایان کردووە کە ناکۆکی لە نێوان ئەو دوو لایەنەدا هەیە سەبارەت بە شێوازەکانی بەڕێوەبردنی شەڕ لەگەڵ لوبنان. ئەمریکا پاڵپشتی ئاراستەکردنی لێدانی توند لە دژی حزبوڵا دەکات. بۆ لاوازکردنی و سەپاندنی ئیرادەیی سیاسی بەسەریدا، پەیوەندی بە هەڵبژاردنی سەرۆکێکەوە هەبوو بۆ کۆماری لوبنان، بەڵام ئاسوودە نەبوو بە تیرۆرکردنی حەسەن نەسروڵڵا بەڕاستی، سەرۆکی ئۆپۆزسیۆنی ئیسرائیل، یایر لاپید، ئاشکرای کرد کە ناتانیاهۆ لەگەڵ بایدن لەسەر پلانێک بۆ ئاگربەست لە لوبنان ڕێککەوتبوو، پاشان ڕۆژی دواتر بە تیرۆرکردنی نەسروڵڵا سەرسامی کرد.
ئەمریکا ترسی ئەوەی هەیە شەڕی حزبوللا لە دژی ئیسرائیل ببێتە شەڕی خۆکوژەکان و زیانی گەورە بە ئیسرائیل بگەیەنێت دەڵێت ئەو فشارە سەربازییەی کە ئێستا ئیسرائیل دەیکات بەس نابێت بۆ ئەوەی ئێرانییەکان و حزبوڵڵا قەناعەت پێبکەن کە زیانەکان کەمبکەنەوە و هەوڵی ئەوە بدەن کۆتایی بە شەڕەکە بهێنن، تەنانەت کاتێک کۆتایی پێهاتووە، نەعیم قاسم، جێگری سکرتێری گشتیی حزبوڵڵا، بە پێشنیاری ئاگربەست کە تێیدا بۆ یەکەمجار ڕازی دەبێت لەسەر پچڕاندنی ئەو پەیوەندییەی کە نەسروڵڵا لە نێوان کۆتاییهێنان بە شەڕەکانی غەززە و ئاگربەست لە لوبنان دامەزراندووە. بەردەوامە لە هەڵدانی مووشەکی قورس بەرەو ئیسرائیل و ڕۆژی چوارشەممەش بۆردومانەکە بووە هۆی گیانلەدەستدانی دوو هاوڵاتی مەدەنی.
شەڕی پەرتبوون
ئەمەش بەو مانایەیە کە ئێران و حزبوڵا دەیانەوێت بۆ چەندین ساڵ شەڕی پەرتبوون درێژە پێبدەن و لە ڕوانگەی ئەوانەوە ڕۆژانە یەک یان دوو مووشەک بەرەو ناوەند بەسە بۆ پەکخستنی ژیان و ئابووری بۆ ماوەیەکی زۆر.
بۆیە ئیدارەی ئەمریکا ئامۆژگاری ئیسرائیل دەکات کە ڕێڕەوی خۆی بگۆڕێت و بچێتە ئاگربەستێکی سێ هەفتەیی، لەو ماوەیەدا بە یەک ڕێککەوتن مەرجەکانی کۆتاییهێنان بە شەڕ بە تەواوی دانوستاندن دەکرێت، لەو ماوەیەدا دیلەکانیش بە یەک پارە لەگەڵ حە.ماس ئاڵوگۆڕ دەکرێن.
کەناڵی 12ی ئیسرائیلی ئەمڕۆ چوارشەممە بڵاویکردەوە، ئەمریکا و وڵاتانی عەرەبی لەگەڵ ئێران تاوتوێی پلانی ئاگربەست دەکەن کە هەموو بەرەیەک لە یەک کاتدا لەخۆدەگرێت، بەڵام ئیسرائیل هێشتا بەشێک نییە لەو پلانە و هەڵوێستی شەڕی غەززەش سەبارەت بەو پلانە نادیارە.
کەناڵی 12 ئاماژەی بەوەشکردووە، ئیسرائیل هیچ پێشنیارێکی نوێی پەیوەست بە غەززە لەگەڵ ئەمریکا تاوتوێ نەکردووە، هەروەها هیچ هەڵوێستێکیش سەبارەت بە دانوستان لەگەڵ ئێران بە بەرپرسانی ئەمریکی نەگەیاندووە.
کەناڵەکە لە زاری بەرپرسێکی ئیسرائیلییەوە ڕایگەیاندووە کە ئیسرائیل ئێستا لە پێگەیەکی بەهێزدایە و هیچ کۆتایییەک بۆ شەڕەکە نابێت جگە لە پاشەکشەی حزبوڵا بۆ باکووری لوبنان و هەڵوەشاندنەوەی هەموو ژێرخانی سەربازیی خۆی لەسەر سنوورەکان و جیابوونەوەی بەرەی لوبنان لە کەرتی غەززەوە.
