سیروان کەلاری
ئامۆژگارییەک بۆ عەون زیاب، وەزیری سەرچاوە ئاوییەکانی ئێراق و بەرپرسانی تری باڵای ئەو وڵاتە کە بەناوی هەماهەنگی لە پیلانگێڕیەکەوە دەگلێن کە ئاکامەکەی بۆخۆیان گەلێک مەترسیدارترە.
پرۆژەکانی گاپ واتە بەنداوەکانی سەر ڕوباری فورات و دیجلە ساڵی ١٩٣٦ەوە دەستیان پێکردووە و سەرباری هەموو کودەتا و قەیران و سەراوژێربوونی سەرۆک و حکومەتە یەکلەدوای یەکەکانی تورکیاش ئەو پرۆژەیە هەر بەردەوامی هەبووە و تەنانەت ئێستاش لە سەر ئاوی ڕوباری دیجلە و فورات بەردەوامییان پێدەدرێت، لەئێستادا ۲۲ بەنداو تەنیا لەسەر ڕوباری فورات هەیە و دەوڵەتی تورک لەترسی زەمینلەرزە و ڕۆچوونی زەویوزارێکی زۆری خۆی نەبوایە بەنیاز بوو هەر وشکی بکا و باکور و ڕۆژهەڵاتی سوریا و ئێراقی بەیەکجاری لێ بێبەش بکات. ڕوباری دیجلەش کە ڕاستەوخۆ لە تورکیاوە دێتە ناوخاکی ئێراق بێبەشنەبووە لە گلدانەوەی ئاو و دەوڵەتی تورک بە دواهەمی بەنداوی زەبەلاح لە ناوچەکە و دواهەمینیان بەنداوی حەسەنکێف بوو کە ڕوباری دیجلەی لە ئێراق نزیکی وشکبوون کردووە و ئەگەر لەبەر مەترسی لێدان و بەرەوڕووبوونەوەی جوتار و خەڵکی باکووری کوردستان نەبوایە ، بەنیازبوون ئەوان ڕوباری دیجلەش بە یەکجاری چۆڕبڕ بکەن، هەر ئەوەش یەکێکە لە هۆکارە هەرە گەورەکان کە دەوڵەتی تورک هەوڵی لێدانی بزوتنەوەی ڕزگاریخوازی کوردی دەدات لە باکووری کوردستان بۆئەوەی ئەجندا هەرێمیەکانی خۆی بەسەر وڵاتانی ئێراق و سوریاوە پەیڕەو بکات کە بریتیە لە زیندووکردنەوەی هەیمەنەی عوسمانیزمی نوێ.
ئەوەی جێی سەرنجە دەوڵەتی تورک و بەدیاریکراویش حکومەتی ئاکەپە و مەهەپە لەڕێگای هەولێرەوە توانیویانە هەتا ئاستێکی باڵا و تەنانەت هەتا ئاستی سەرۆکوەزیرانی ئێراق دەسەڵات و هەژموونی خۆیان بەسەر سیاسەتی بەغداد بسەپێنن و سود لە پاشماوەی بیروباوەڕی شۆڤێنیانەی عەرەبی و دژەکوردی بەشێک لە سەرکردە عەرەبەکان وەربگرن لەدژی گەلی کورد، لەکاتیکدا خۆیان گەورەترین مەترسین لەسەر تەواوی ئێراق و بەبیابانکردنی ئەو وڵاتە.
عەون زیاب، وەزیری سەرچاوە ئاوییەکانی دیارە شاگەشکە بووە لە خۆشیدا و ڕایدەگەیەنێت کەگوایە هەفتەی رابردوو کۆبوونەوەیەکی سەرەتایی لەگەڵ بریکاری وەزیری دەرەوەی تورکیا و بەرپرسی کاروباری ئاو ئەنجامداوە و زۆر دڵی خۆشە بەوەی کە دەوڵەتی تورک لە نزمترین ئاست سووکە بەڵێنێکیان پێدەدات، کە گوایە لەو ڕێیەوە بتوانن کە ئاوێکی زیاتر بۆ بەنداوەکانی ئێراق دابینبکەن و وزەی کارەبا دابین بکەن. لەکاتێکدا چەکی ئاو یەکێکە لە ستراتیژیترین چەکەکانی وڵاتی تورکیا و بۆ ئەوان ئەو چەکە ستراتیژیترین کەرەستەی فشارە بۆ داگیرکردنی تەواوی باکووری ئێراق و سووریا.
ئەم پیاوە کە تەنیا بۆ لەخشتەبردنی ڕای گشتی و میدیاکان ئاماژە بەوە دەکات کە تیمێکی تەکنیکی تورکیا سەردانی ئێراق دەکەن و گوایە بەنداوەکانی ئێراق بەرفراوان دەکەن، ئاگادار نیە لەوەی کە ئەو تیمە تەنیا کارەکانیان هەواڵگرییانەیە و دەیانەوێت بەوردی لێکۆڵینەوە لە پێداویستییەکانی ئەو وڵاتە بکەن، هەتا بتوانن بە کاریگەرترین شێواز زەبر لە سامانی ئاوی ئێراقی بدەن. بەکورتی ئەم سیاسەتمەدارە گەندەڵانەی بەغداش وادیارە لەپێناوی گیرفانی خۆیان و بەرژەوەندی تاکەکەسی وا خەریکە مەڕەکە بە گورگەکە دەسپێرن کە پارێزگاری لێبکات.
بەکورتی و وەک ئامۆژگارییەک بۆ ناوبراو و هەموو سیاسەتمەدارانی تری ئێراق لە سەرەوە هەتا لاخواروو، دەبێ ئەوانە بزانن کە دەستتێکەڵکردن لەگەڵ کەسانی وەک هاکان فیدان و ئەردۆگان ، هەروەها پشتیوانیکردنی ئەوان بۆ توانەوە و لەباربردنی خەباتی ڕزگاریخوازی گەلی کورد، گەورەترین مەترسییە بۆ ناوڕاست و باشووری ئێراق و لەکاتێکدا دەوڵەتی تورک یەکدەست بۆونەوە و گەلی کوردیان سەرکوتکرد، ئیتر هیچ پێویستی بە هەماهەنگی لەگەڵ ئێراق نامێنێ و تەواوی ئێراق دەکات بە بیابان و ئیدی لیترێک ئاویان بەرامبەر بە لیترێک نەوت دەداتێ.
