شیکاری ئازا پرێس
ماوەی چەند رۆژێکە هێزەکانی بەناو سوپای سوریا (هەتەشە) دەستیان بە هێرش کردووە بۆسەر عەلەویەکانی کەنارەکانی دەریای سپی، واتا شارەکانی تەرتوس تا حمس، تائێستا بەهەزاران کەس کوژراوە.
لەماوەی سێ مانگی دەسەڵاتی ئەحمەد شەرع کە ناسرابوو بە ئەبو مەحمەد جۆلانی، بەناوی سوریای نوێ گوایا دەیەوێ گۆڕانکاری بکات، بەڵام تائێستا نەیتوانیوە ملیمێک دەسەڵاتەکەی بەعس تێپەڕێنێ. لەوەش زیاتر بەناوی گوایە سەپاندنی دەسەڵاتی قانون، هەر رۆژەو هەوڵدەدات بەشێک لە دەسەڵاتی خۆسەپێنی نادموکراتیانە بکاتە موڵکی سوریا.
ئەو شەڕ و ئالۆزیەی کە ئێستاش بەردەوامە، بەشێکی سەرەکیە لە ئەقڵیەتی شۆڤێنیانەی ئەحمەد شەرع و گروپە کۆنە ئەلقاعیدەی و ئەل نوسرەی و ئەل داعشی، تا هەتەشە. ئەوانیش لە دەرەوەی ئیسلامی سوونی توندڕەوی رادیکاڵ، جێگەی هیچ ئاین و نەتەوەو مەزهەب و گرووپی جیاواز لەلایان نابێتەوە. بۆیە سەرەتا ویستیان بەهاوکاری چەتەکانی تورکیا بەناوی سوپای میللی سوریا، بەڕێوەبەرایەتی خۆسەر بڕوخێنن، بەڵام بەرخودانی شەرڤانان خەونەکەیانی پووچەڵکردنەوە. دواتر ویستیان هەرێمە دوورزیەکان لە سوێدا و قنێترە بخەنە ژێر دەستی خۆیان و کۆمەڵکوژیان بکەن، بەڵام ئەوان هۆشیارتر بوون و هەر زوو چاویان لە باکوور و رۆژهەڵاتی سوریا کرد و ئەوانیش لە هێزی پاراستن و خۆبەڕێوەبەری خۆیان ئاواکرد.
لەبەر ئەوەی عەلەویەکان بەبێ پێشەنگ و هێزی رێکخستنین، بۆیە لە تۆڵەی بەعسیەکان، ئەحمەد شەرع و هەتەشە دەیانەوێ تۆڵەی خۆیان لە هاوڵاتیانی عەلەوی سڤیل و بێ بەرگری بکەنەوە، بۆیەش بەهەموو شێوەیەک پەلاماری ژن و منداڵ و هاوڵاتیانی سڤیل دەدەن، گوایە گرووپی چکداری رژێمی پێشوو خۆیان لەو ناوچانە مەڵاس داوە، بۆیە دەستیان بە ئۆپەراسیۆن کردووە. ئەمە بیانوێکی زۆر لاوازە، هیچ رەوایەتیەک بە کۆمەڵکوژی عەلەویەکان نادات.
لە سێ مانگی رابردوو ئەحمەد شەرع و هەتەشە، بۆ نەیان توانی دڵنیایی بدەنە هیچ گرووپ و پێکهاتەیەکی جیاواز لە سوریا لەدەرەوەی گرووپەکانی خۆیان؟؟ بۆ ئەمەش هەر رۆژە و پلە و پۆستێک دەبخشنە ئەوانەی کەتا دوێنێ دەستیان سوور بوو بە کوشتنی هاوڵاتیانی سوریا. لەولاشەوە هەموو ئەو دامو دەزگایانەی بەناوی سوریای نوێ دروست دەکرێنەوە وەک ( سەرۆککۆمار، سوپا، دیالۆگی نیشتمانی، کۆمسیۆنی دەستور) رەچاوی هیچ پێکهاتەیەک نەکراوە، پێچەوانە پڕیان کردووە لەو پیاوانەی کەتەنها چاویان خۆیان دەبینێ.
ئەو کۆمەڵکوژیەیی لە هەرێمە عەلەوی نشینەکان ئەگەر سەرکەوتوبێ ئەوا باڵبکێشێ بۆ هەرێمی دورزی نشین و کوردنشینیش، بۆیە پێویستە هەموو هێزە ناوخۆی و هەرێمی و جیهانیەکان فشار بکەن کە ساتێک زووتر ئەو کۆمەڵکوژیە بووەستێنن، هەمانکات رێگە نەدەن دەسەڵاتی شام چیتر کۆمەڵگەی سوری پشتگوێ بخات، بەناوی ئەوەی ئێمە هاوڵاتیان بەبنەما دەگرین نەک هێز و گرووپ و نەتەوەو ئاین و مەزهەب، ئەوەش هیچ جیاوازیەکی نییە لەگەڵ دەسەڵاتی بەعسی رووخاو.
تورکیا رۆڵی شەڕەنگێزی و داگیرکەری لە باکووری سوریا، بەردەوام دەکات. ئێستا هێزی زیاتری ناردووە بۆ بەرەکانی شەڕ لە بەنداوی تشرین و پردی قەرەقۆزاخ و هەرێمە عەلەوی نشینەکان. تورکیا دەیەوێ داگیرکەرێکی رەزامەندبێ و کەس نەتوانێ پێی بڵێ بڕۆ دەرەوە، خۆی وەک زامنکەری سەقامگیری بەناو بکات، گومانی زۆریش گرووپە میتیەکانی تورک هەوڵدەدەن نائارامی و شەڕ لە هەرێمەکانی عەلەوی نشین هەبێ تاکو بتوانن داگیری بکەن و لەوێ خۆیان بەجێبکەن.
بۆیە دەبێ بزانرێ ئەوەی ئێستا لە هەرێمە عەلەوی نشینەکانی سوریا روودەدا، ئەنجامە نەک هۆکار، ئەگەر دەسەڵاتی ئەحمەد شەرع بەمشێوەی ئێستا نادیموکرات و خۆسەپێن و دوور لە رەچاوکردنی پێکهاتە ئەتنیکی و مەزهەبی و ژنان و گەنجان بەردەوامبێت، ئەوا یان تەمەنی خۆی کورت دەبێت، یان چاوەڕێی سوریایەکی دیکتاتۆر و یەکڕەنگ و یەک مەزهەب بین، ئەمەش سەختە لە سوریا بەجێ ببێ.
