ئازاد رەواندزی
بەشی دووەم
ساڵانی هەشتا لەبەر هەبوونی شەڕی عێراق – ئێران، بۆیە حیزبەکانی باشوور خۆیان هاوپەیمانی رژێمی ئێران دەبینی و شانبەشانی پاسداری ئێران، هێرشی سوپای عێراقیان دەکرد. دیسان لەگەڵ سوپای پاسداران پارتی هێرشی دیموکرات و کۆمەڵەشی دەکرد، ئەمەش وەک تاکتیکی سیاسی یان پەیوەندی سیاسی و دیبلۆماسی لێکدەدرێتەوە!! دیموکرات و کۆمەڵە لەگەڵ رژێمی بەعس پەیوەندیان هەبووە، بەڵام کەسێک نەیبینیوەو ئەوانیش لەهیچ بەڵگە و بیرەوەریەک باسیان نەکردوە کە شانبەشانی سوپای عێراق، هێرشی ئێرانیان کردبێ، یان هێرشی حیزبەکانی باشووریان کردبێ. دیسان لە ساڵی ١٩٨١ وە پەکەکە پەیوەندی لەگەڵ ئێران هەبووە، پاشان لە داوای ساڵی ١٩٩٨ پەیوەندی لەگەڵ رژێمی بەعس هەبووە، ئەوانیش بەهەمانشێوە بەهیچ جۆرێک هیچ هاوکاریەکی سەربازی و هەواڵگریان پێشکەش بەو دوو رژێمە نەکردووە. ئەو پەیوەندیەی حیزبەکانی رۆژهەڵات و باکوور دەکرێ وەک پەیوەندی دیبلۆماسی و سیاسی لێکبدرێتەوە، چونکە لەسەر حیسابی بەرژەوەندی کوردانی باشوور ئەنجام نەدراوە. سیاسەت لەسەر بنەمای پرەنسیبەکانی مایکیاڤلیەت بوو، ئەوکات پێوانە ئەخلاقیەکانی لەدەست دەدات و هەمووشتێک لەپێناو بەرژەوەندیەکانی دەکات، هەتا براکانیشی لەناو دەبات!!
لە دوای راپەڕین هەرێمی کوردستان پێویستی بە دەروازە و پەیوەندی دیبلۆماسی زیاتر هەبوو، تا ئاستێک واتاداربوو. ئەوەی زێدەڕۆی تیا کراوە ئەویش، پەیوەندیە دیبلۆماسیەکان وەرگەڕاوە بۆ دوژمنایەتی کردنی کوردانی پارچەکانیتر، لەژێر ناوی (نابێ لە سنوری باشوور بمێنن و بارەگە و بنکەی خۆتان بپێچنەوەو لێرە بڕۆن)!! یان (ئێمە کوردستانی خۆمانمان رزگار کرد و ئێوەش بڕۆن کوردستانی خۆتان رزگار بکەن)!! دوو چەمکن کە تەنها داگیرکەر سوودی لێ دەبینێت.
لە ئاستی ناوخۆدا بۆ رکابەرایەتی یەکتری و ملی یەکتری شکاندن، هەر حیزبێک چوو خۆی خستە باوەشی دەوڵەتێک، پەیوەندیەکانیان لە پەیوەندی دیبلۆماسی گۆڕان بۆ پەیوەندی سەربازی و بە سوپای دەوڵەتانی ئێران و عێراق و تورکیا هێرشی یەکتری کردن. پەرلەمان و دامودەزگاکانی هەرێم کەوەک دەزگای نشتیمانی بەناو دەکرێن، بەڵام زۆر بچوکرانەوەو خرانە خزمەت بەرژەوەندی داگیرکەر. نمونە، یەکەم بڕیاری پەرلەمانی هەرێم لە ساڵی ١٩٩٢ بۆ شەڕ بوو لە دژی پەکەکە!! لە درێژەی جەولەی شەڕەکان، مەسعود بارزانی خۆی دانیپیا ئەنێ کە لە شەڕی دژی پەکەکە بۆ خۆسەلماندن بۆ تورکیا ٣،٦٠٠ سێ هەزار و شەسەد کەسیان بەکوشت داوە. لە بەرانبەریش ئەگەر بەو رێژەیە گەریلا کوژرابێ، ئەوکات دەکاتە نزیکەی هەشت هەزار مرۆڤی کورد بۆ خزمەتی داگیرکەر گیانی خۆی لەدەستداوە. دەبێ ئەمە روون بکرێتەوە، کامە سیاسەت و دیبلۆماسیەتی نشتیمانی رێگە دەدا هەشت هەزار گەنج و لاوی کورد بۆ داگیرکەرێکی وەک دەوڵەتی تورکیا بکوشت بدەی کە ئامادە نییە زمان و کەلتور و ناوی کورد و کوردستان قەبوڵ بکات؟؟ راستە دەبێ سیاسەتبێ، بەڵام چ جۆرە سیاسەتێک، دەبێ بەناو بکرێ و رێگە نەدرێ نە حیزبی دەسەڵاتدار نە ئەوانەی دژی دەسەڵات لە پەنای ئەو جۆرە سیاسەتانە خۆیان بشارنەوە.
ساڵانی ١٩٩٠ کە زۆرترین شەڕ و تاڵانی و هێنانی سوپای داگیرکەرانی تێدا روویدا، ئەوەش بە قسەیەکی ئاسان بەناوی کوردایەتی دەکرا. بۆچی دەبێ لایەنێکی سیاسی کە خۆی بە نوێنەری کورد بزانێ، بەڵام لەلای ئاسایی بێ کە بە تەلەفۆنی دەستی بانگی سوپای داگیرکەر بکات، یان بچێتە باوەشی رژێمێکی وەک بەعس و تانک و تۆپەکانی بێنێتە ناو پەرلەمانی هەرێمی کوردستان، چ یاسایەک ئەمەی پەسند کردووە، لەوەش خراپتر دوای کۆتایی هاتنی شەڕ کەس لەسەر ئەو کردەوانە نەدرایە دادگا و وەک دۆخێکی ئاسایی تێپەڕی، ئەمەش وایکرد هێڵی خیانەت و هێڵی نشتیمانپەروەری زیاتر تێکەڵی یەکتر ببن.
دیدارەکانی ساڵی ١٩٩١ لەگەڵ رژێمی بەعس و چوونی سەرۆکی حیزبەکان بۆ باوەشی سەددام، شاعیری ناسراوی کورد عەبدوڵا پەشێو، بە هەڵبەستی (ماچ) پێناسەی چوونەکە و راموسانی سەرۆکەکان و هەتا ئەو نوێنانەی تێشیدا خەوتن هۆنینەوەی باشی بۆ کرد. واتا لەلایەن شاعیران و نووسەران ئەو ماچ و مووچەی جەلادێکی وەک سەددام پەسند کراونەبوو، بەڵام حیزبە دەسەڵاتدارەکان بەناوی سیاسەت و دیبلۆماسیەت و پەیوەندی کردن هەموو جۆرە پەیوەندیەک بۆخۆیان رەوا دەبینن.
رێککەوتن و ئاشتبوونەوە لەنێوان هێزە کوردستانیەکان بەئیرادەی خۆیان نەبووە، بەڵکو لە دەوڵەتان ئەنجامدراوە و لە هەر دانیشتنێکیش نوێنەری دەوڵەتی تورکیا ئامادە بووە، بۆیە لەپشت پەردەی ئەو دانیشتنانە چ گوزراوە نازانرێ؟؟ ئەوەی دەزانرێ دوای هەر دانیشتن و کۆبوونەوەیەک لە دەوڵەتانی تر، ماڵوێرانیەکی تری بۆ کورد تیا بووە، نمونە رێککەوتنی ئەنقەرە ١٩٩٤، کۆبوونەوەکانی دبلن١٩٩٥، رێککەوتنی واشنتنی ١٩٩٨.
لە دوای ئەو هەموو خۆ خستنە باوەشی ئێران و تورکیا، بۆیە تورکیا و ئێرانیش لەپێناو لەناوبردن و لاوازکردنی کوردانی رۆژهەڵات و باکوور، رۆژ لەدوای رۆژ ئاستی داواکاری خۆیان زیاتر دەکرد. ئەو چەمک و لۆژیکەی لە رووی دیبلۆماسیەتی حیزب و دەسەڵاتی هەرێمی کوردستان لە هێڵێکی هەڵەدا بەڕێوە دەچێت، ئەویش چەمکی خیانەت و نشتیمانپەروەری تێکەڵی یەکتری کراوە. لەپێناو بەرژەوەندیە حیزبیە تاکڕەویەکان، بەردەوام گوتویانە با کوردی پارچەکانیتر بێ دەنگبکرێن و جموجۆڵی چەکداری نەکەن و لە سیاسیەتیش پاسیف بن، بۆ ئەوەی دەسەڵاتی هەرێم بتوانێ بەردەوامبێ. نازانرێ ئەگەر باکور و رۆژهەڵات و رۆژئاوا بەهێزبن، باشووریش بەهێز دەبێ، پێچەوانە ئەوان لاوازو بێتوانابن، هەرێمی کوردستانش لاواز و بێتوانا دەبێ…
بەردەوامە….
